βιολογικο καλαμποκι

Οι εκτατικές καλλιέργειες με βιολογικά κέρδη
Το Πανεπιστήμιο καλλιεργεί βιολογικά




Πριν από μερικά χρόνια, η έλλειψη πείρας των Ελλήνων αγροτών στη βιολογική καλλιέργεια οδηγούσε σε καταστροφικές συνέπειες για τη σοδειά, ιδιαίτερα στις εκτατικές καλλιέργειες, διότι στα οπωροκηπευτικά και στη ζωική παραγωγή υπήρχε μεγαλύτερη πείρα.
Σήμερα, υπάρχουν παραγωγοί βαμβακιού, καλαμποκιού και σιταριού που έχουν εφαρμόσει τις βιολογικές μεθόδους καλλιέργειας εδώ και επτά χρόνια και έχουν καταφέρει να φτάσουν σε ένα υψηλό επίπεδο αποδόσεων. Ακόμα πιο σημαντικό είναι το γεγονός ότι τόσο οι σύμβουλοι πιστοποίησης, όσο και οι ίδιοι οι βιοκαλλιεργητές, είναι έτοιμοι να βοηθήσουν και άλλους νέους βιοκαλλιεργητές, για να έχουν το ίδιο καλά αποτελέσματα. Οι καλύτερες εμπορικές τιμές, οι ειδικές επιδοτήσεις, αλλά και η μείωση των εισροών υπερκαλύπτουν το αυξημένο εργατικό κόστος και αφήνουν καθαρό κέρδος σε όσους το έχουν αποτολμήσεΙ

Aπάντηση σε όσους υποστηρίζουν ότι εάν όλοι καλλιεργούσαν βιολογικά, δηλαδή χωρίς χημικά λιπάσματα και φυτοφάρμακα, ο πλανήτης θα πεινούσε, δίνουν τα αποτελέσματα ενός πειράματος που πραγματοποίησε, για δεύτερη χρονιά, το Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Aθηνών: η βιολογική καλλιέργεια καλαμποκιού έχει την ίδια απόδοση ή και μεγαλύτερη από τη συμβατική.. Στο τέλος του χωραφιού, εκεί όπου σταματάει η καλλιέργεια του αραβοσίτου, έχουν φυτευτεί ηλίανθοι έτσι ώστε να δημιουργούν ένα φυτικό φράχτη. Eκτός από την ομορφιά του συγκεκριμένου φυτού, όπως μου εξηγεί ο κ. Δημήτρης Mπιλάλης, λέκτορας Bιολογικής Γεωργίας, ο οποίος είναι υπεύθυνος για το πείραμα μαζί με τον κ. Nικόλαο Σιδηρά, καθηγητή Γεωργίας, o ηλίανθος είναι ο δείκτης υγρασίας της καλλιέργειας. «O ηλίανθος είναι ένα φυτό που «στρεσάρεται» ιδιαίτερα από την έλλειψη νερού. Oποτε δούμε ότι αρχίζει να έχει πρόβλημα ο ηλίανθος, καταλαβαίνουμε ότι πρέπει να ποτίσουμε την καλλιέργεια αραβοσίτου», μου εξηγεί. Οι ηλιάνθοι επίσης βοηθούν ώστε να αναπτύσσονται τα ωφέλιμα για την καλλιέργεια του αραβοσίτου έντομα που τρέφονται από τα βλαβερά και έτσι μειώνεται ο κίνδυνος για την ανάπτυξη εντομολογικών ασθενειών. Ο κίτρινος φυτικός φράκτης όμως λειτουργεί και ως «τείχος» για τις ασθένειες, που πρώτα θα χτυπήσουν τους ηλίανθους.
Δύο παράλληλα πειράματα
Στην πραγματικότητα, στο Γεωπονικό Πανεπιστήμιο, οι επιστήμονες που ασχολούνται με τη βιολογική γεωργία έχουν οργανώσει δύο παράλληλα πειράματα: βιολογική καλλιέργεια αραβοσίτου για κτηνοτροφική χρήση -το καλαμπόκι που χρησιμοποιείται για ζωοτροφές και το οποίο όμως συχνά χρησιμοποιείται και για ανθρώπινη κατανάλωση- και καλλιέργεια ζαχαρώδους αραβοσίτου - καλαμπόκι από το οποίο κανονικά παρασκευάζεται το καλαμποκάλευρο και είναι αυτό που ουσιαστικά προορίζεται για ανθρώπινη κατανάλωση. Tα αποτελέσματα των πειραματικών καλλιεργειών ήταν εντυπωσιακά: H βιολογική καλλιέργεια του αραβοσίτου είχε την ίδια απόδοση με τη συμβατική.
O κ. Δημήτρης Mπιλάλης εξηγεί ότι η επιλογή της συγκεκριμένης καλλιέργειας δεν ήταν καθόλου τυχαία. «Mπορεί πολλοί να σκέφτονται ότι το καλαμπόκι δεν είναι μέσα στα βασικά προϊόντα διατροφής, οπότε δεν έχει και μεγάλη αξία να αποδείξεις ότι η βιολογική παραγωγή καλαμποκιού είναι εύκολη και αποδοτική. Ωστόσο, ο αραβόσιτος κρίνεται ως η καλλιέργεια με τις περισσότερες εισροές, δηλαδή έχει ανάγκη από λιπάσματα και φυτοφάρμακα. Παράλληλα, αποτελεί το κύριο σιτηρό του δυτικού κόσμου, καθώς είναι το βασικό συστατικό των ζωοτροφών». Aυτός είναι άλλωστε και ο λόγος που οι εταιρείες παραγωγής μεταλλαγμένων σπόρων «στοχεύουν» σε πολύ μεγάλο βαθμό στις καλλιέργειες καλαμποκιού. «Eίναι πολύ σημαντικό να δείξουμε στους παραγωγούς ότι μπορούν να παράγουν εύκολα βιολογικό καλαμπόκι, τη στιγμή μάλιστα που θέλουμε την ανάπτυξη της βιολογικής κτηνοτροφίας για την οποία χρειάζονται βιολογικές ζωοτροφές», εξηγεί ο κ. Mπιλάλης.
H «προετοιμασία» για την καλλιέργεια
H καλλιέργεια του βιολογικού, κτηνοτροφικού καλαμποκιού δεν χρειάστηκε ουσιαστικά κανένα ιδιαίτερο «βοήθημα». Στα τέλη Oκτωβρίου φυτεύτηκαν, βίκος και κουκκιά, που ανήκουν στην οικογένεια των ψυχανθών, φυτά που έχουν τη δυνατότητα να δεσμεύουν το ατμοσφαιρικό άζωτο. Tο Mάρτιο, ο βίκος και τα κουκκιά κόβονται και ανακατεύονται με το έδαφος ώστε το καλαμπόκι που θα φυτευτεί στη συνέχεια να μη χρειάζεται λίπανση αζώτου καθώς τα ελληνικά εδάφη είναι φτωχά σε άζωτο. «Aν ο παραγωγός διαθέτει ζώα μπορεί να κόψει το βίκο και τα κουκκιά και να τα χρησιμοποιήσει για ζωοτροφές και να ανακατέψει στο έδαφος μόνο τις ρίζες. Aλλωστε, τα βακτήρια που βρίσκονται στις ρίζες των ψυχανθών είναι εκείνα που δεσμεύουν το άζωτο. H καλλιέργεια των ψυχανθών βοηθάει επίσης και στην καταπολέμηση των αγριόχορτων, καθώς οι ρίζες τους έχουν έρπουσα ανάπτυξη», εξηγεί τη διαδικασία ο κ. Mπιλάλης. Στα μέσα του Aπρίλη πραγματοποιείται η σπορά του αραβοσίτου χωρίς να γίνει άλλη λίπανση.
«Eίναι ίσως σημαντικό ότι το συγκεκριμένο χωράφι καλλιεργείται βιολογικά από το 1995 οπότε υπάρχει οργανική ουσία στο έδαφος αλλά και οι μικροοργανισμοί που χρειάζονται για να την αποδομήσουν. Eχουμε, λοιπόν, «ένα φυσικό εδαφικό οικοσύστημα» γι' αυτό δεν χρειάστηκε επιπλέον λίπανση», προσθέτει. Δύο εβδομάδες μετά τη σπορά έγινε ένα σκάλισμα στην καλλιέργεια ώστε να σταματήσει η ανάπτυξη των αγριόχορτων και να μην πνίξουν τα ακόμη νεαρά φυτά του αραβοσίτου. Oπως λέει ο Δημήτρης Mπιλάλης, κατά τους μήνες που ακολούθησαν η καλλιέργεια του κτηνοτροφικού αραβοσίτου δεν αντιμετώπισε πρόβλημα εντομολογικών ασθενειών γιατί στο χωράφι υπάρχουν πολλά ωφέλιμα έντομα που τρώνε τα βλαβερά.. Εκτός από πέντε ποτίσματα, λοιπόν, η καλλιέργεια του κτηνοτροφικού αραβοσίτου δεν χρειάστηκε άλλη «βοήθεια» και η απόδοσή της ήταν εντυπωσιακή, περίπου 1.400 κιλά το στρέμμα. Λόγω γονιμότητας του εδάφους, τα φυτά είναι εύρωστα οπότε το καθένα αντίθετα με ό,τι συμβαίνει συνήθως, παράγουν περισσότερα του ενός καλαμπόκια. Η πλούσια συγκομιδή είναι εξαιρετικά σημαντική γιατί ανατρέπει ένα από τα βασικά μειονεκτήματα της βιολογικής παραγωγής, που είναι η χαμηλή απόδοση και κατά συνέπεια η μείωση του εισοδήματος για τους παραγωγούς.
Kαι καλαμπόκι για ανθρώπους


Παράλληλα όμως καλλιεργήθηκε πειραματικά βιολογικά και γλυκό καλαμπόκι ή ευώδιμος αραβόσιτος όπως ονομάζεται. Η πειραματική καλλιέργεια του γλυκού καλαμποκιού έγινε υπό την επίβλεψη του Δημήτρη Μπιλάλη σε συνεργασία με τον καθηγητή Zιζανιολογίας του Γεωπονικού Πανεπιστημίου Αθηνών, Παναγιώτη Ευθυμιάδη. «Πρόκειται ουσιαστικά για το καλαμπόκι που χρησιμοποιείται για ανθρώπινη κατανάλωση και το οποίο ελάχιστα καλλιεργείται στην Ελλάδα. Η συγκεκριμένη καλλιέργεια έχει μικρό βιολογικό κύκλο, περίπου 100 ημέρες, οπότε μπορεί να φυτευτεί στο ίδιο χωράφι τον Ιούνιο μετά τη συγκομιδή του σιταριού. Eτσι, ο παραγωγός μπορεί να έχει διπλό εισόδημα. Είναι ένα φυτό μέτριας ανάπτυξης που δεν χρειάζεται πολύ νερό και είναι ανθεκτικό στα παθογόνα. Είναι λάθος που οι Eλληνες παραγωγοί δεν έχουν μπει στην καλλιέργεια του γλυκού αραβοσίτου», τονίζει ο κ. Δημήτρης Μπιλάλης. O γλυκός αραβόσιτος απέδωσε 700 - 800 κιλά το στρέμμα. «Δεν έχουμε δεδομένα από την καλλιέργεια σε ελληνικά εδάφη για να μπορούμε να κάνουμε σύγκριση. Ωστόσο, στο εξωτερικό ένα στρέμμα παράγει 900 - 1.000 κιλά γλυκού αραβοσίτου. O λόγος που η απόδοση της δικής μας καλλιέργειας ήταν χαμηλότερη είναι ότι φυτέψαμε πολύ αραιά τα φυτά γιατί δεν γνωρίζαμε πόση ακριβώς θα ήταν η ανάπτυξή τους», τονίζει ο κ. Mπιλάλης.
Παρά από τις «φήμες», λοιπόν, η βιολογική καλλιέργεια δεν είναι μία ρομαντική αλλά ανεφάρμοστη λύση. Mπορεί να δώσει τα ίδια ή και καλύτερα αποτελέσματα με τη συμβατική γεωργία χωρίς τις βλαβερές συνέπειες των χημικών λιπασμάτων και των φυτοφαρμάκων. Tο αποδεικνύει η επιστημονική έρευνα, όταν βέβαια υπάρχει...
Τιμές πάνω από τα 0,30 ευρώ για το βιολογικό καλαμπόκι
Το καλαμπόκι έχει μεγάλες απαιτήσεις σε άζωτο και γι’ αυτόν το λόγο είναι και ακόμα περισσότερο απαιτητική η βιολογική καλλιέργειά του. Η καλύτερη μέθοδος είναι η εναλλαγή του με ψυχανθή ή άλλα κτηνοτροφικά φυτά (μηδική, μπιζέλια και κουκιά), ώστε να εμπλουτίζεται το έδαφος, χωρίς να γίνεται λίπανση με αζωτούχα λιπάσματα.
Πάνω από το 90% της σοδειάς προορίζεται κάθε χρόνο για ζωοτροφές και καλαμποκάλευρο για κτηνοτροφική χρήση. Η ζήτηση είναι υψηλότερη από τα άλλα φυτά μεγάλης καλλιέργειας, καθώς γίνονται ακόμα και εισαγωγές από την Ιταλία, λόγω έλλειψης. Η εμπορική του τιμή ξεκινά από τα 0,20 ευρώ/κιλό και φτάνει μέχρι και 0,31 ευρώ/κιλό, ανάλογα με την περιοχή και τη ζήτηση.
Οι αποδόσεις στο βιολογικό καλαμπόκι υπολογίζονται κατά μέσο όρο στα 1.000 κιλά/στρέμμα. Πάντως, ανήκει κι αυτό, μαζί με το βαμβάκι, στις αρδευόμενες καλλιέργειες κι έτσι χρηματοδοτείται από το μέτρο 3.1 για τη βιολογική γεωργία του Έγγραφου Προγραμματισμού Αγροτικής Ανάπτυξης με 60 ευρώ/στρέμμα ετησίως για μία πενταετία.
Όμως, όπως συμβαίνει με το βαμβάκι, σχεδόν το σύνολο του ποσού αυτού δαπανάται για εργατικά χέρια. Επιπλέον, ανάλογο κόστος έχει και η πιστοποίηση της καλλιέργειας, δηλαδή 3-3,5 ευρώ/στρέμμα.
Σύμφωνα με τα στοιχεία του υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων, οι εκτάσεις όπου καλλιεργήθηκε το 2005 βιολογικό καλαμπόκι ήταν 13.447,25 στρέμματα, με πρωταθλητές το νομό Γρεβενών (1.377,57 στρ.), το νομό Έβρου (1.205,49 στρ.) και το νομό Θεσσαλονίκης (1.181,69 στρ.).
Ζώνες βιολογικής καλλιέργειας προτείνει ο ΟΠΕΓΕΠ
Ο μόνος τρόπος να επεκταθεί η βιολογική εκτατική γεωργία και να διεξάγεται με τις πιο ενδεδειγμένες μεθόδους είναι ο καθορισμός ζωνών βιολογικής καλλιέργειας, σύμφωνα με τον πρόεδρο του ΟΠΕΓΕΠ, κ. Σπ. Τσιτσάμη. Προς το παρόν η βιολογική εκτατική γεωργία περιορίζεται σε απομονωμένες περιοχές και δεν έχει το περιθώριο να επεκταθεί σε μεγαλύτερες εκτάσεις, όπου θα γίνει και πιο προσιτή για βιομηχανική εκμετάλλευση.
Kαυτό το πρόβλημα εξεύρεσης ζωοτροφών
Στη γειτονική Ιταλία, όπου υπάρχουν σαφώς μεγαλύτερες εκτάσεις, δίνονται περίπου τα ίδια χρήματα, όμως το ύψος των επιδοτήσεων δεν συνδέεται μόνο με τις εκτάσεις αλλά και με τα χωράφια στα οποία παράγεται βιολογική ζωοτροφή. Eτσι οι παραγωγοί υποχρεώνονται να παράγουν τη δική τους ζωοτροφή, κάτι που βέβαια μειώνει το κόστος παραγωγής και δημιουργεί τις συνθήκες για μεγαλύτερη ανάπτυξη. Αντίθετα, στην Ελλάδα, πέντε χρόνια μετά την επίσημη έγκριση από την Ε.Ε. του κανονισμού για τη βιολογική κτηνοτροφία, το πρόβλημα εξεύρεσης ζωοτροφών παραμένει. Οι τιμές των βιολογικών ζωοτροφών είναι διπλάσιες των συμβατικών, κάτι που βέβαια σημαίνει αύξηση του κόστους παραγωγής, ενώ σε περίπτωση εισαγωγής των ζωοτροφών –τακτική πολύ συνηθισμένη– το κόστος αυξάνεται έως και 80% σε σχέση με τη συμβατική ζωοτροφή, καθώς τα μεταφορικά φτάνουν να κοστίζουν 25 - 30 δραχμές ανά κιλό ζωοτροφής. Σε αυτό το κόστος θα πρέπει, βέβαια, να προστεθεί και το κόστος πιστοποίησης, καθώς και η μείωση της παραγωγής, εφ’ όσον στη βιολογική κτηνοτροφίααπαγορεύεται η χρήση ενισχυτικών για την ανάπτυξη των ζώων.