ΤΕΧΝΙΚΗ ΤΗΣ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑΣ ΚΑΛΑΜΠΟΚΙΟΥ

Α. Επιλογή του κατάλληλου υβριδίου.

Ένα από τα χαρακτηριστικά που ενδιαφέρει άμεσα τόσο τον παραγωγό όσο και αυτούς που ασχολούνται με τη βελτίωση και τη σποροπαραγωγή είναι η ακριβής γνώση της πρωιμότητας του γενετικού υλικού. Η διάρκεια του βιολογικού κύκλου θα πρέπει να εκτιμάται με τέτοιο τρόπο, ώστε να μην παραλλάσσει στις διάφορες κλιματικές συνθήκες και να είναι δυνατή η σύγκριση των υβριδίων σε διάφορες περιοχές. Αυτό έχει ιδιαίτερη σημασία για τη χώρα μας, που το μεγαλύτερο ποσοστό του απαραίτητου υβριδιοσπόρου εισάγεται και μάλιστα από χώρες με διαφορετικές κλιματολογικές συνθήκες. Σήμερα έχει επικρατήσει να εκτιμάται η πρωιμότητα με δύο κυρίως τρόπους: α) με το δείκτη FA0 και β) με τον αριθμό ημερών μέχρι τη φυσιολογική ωρίμανση. Ο δείκτης FAO δείχνει μια χονδρική εκτίμηση της πρωιμότητας και δε χρησιμοποιείται πολύ στη ζώνη καλαμποκιού των ΗΠΑ, είναι όμως πολύ γνωστός στην Ευρώπη και τη Λατινική Αμερική. Η εκτίμηση του δείκτη αυτού γίνεται λαμβάνοντας υπόψη μέρος μόνο του βιολογικού κύκλου του καλαμποκιού από τη σπορά μέχρι την άνθηση των θηλυκών ανθέων. Ακόμα η εκτίμηση της πρωιμότητας με το δείκτη FAΟ βασίζεται στη σύγκριση του νέου υλικού με μια σειρά από υβρίδια γνωστού δείκτη FAO. Τα υβρίδια αυτά είχαν καθορισθεί στην 7η Συνάντηση του FAO στο Βελιγράδι το 1954 και ήταν κυρίως διπλά υβρίδια διαδεδομένα κατά την εποχή εκείνη σ' ολόκληρο το κόσμο. Σήμερα όμως τα υβρίδια αυτά, επειδή έχουν αποσυρθεί από το εμπόριο, αντικαταστάθηκαν από άλλα, που όμως είναι διαφορετικά σε κάθε χώρα, έχουν περισσότερο τοπική σημασία και δεν είναι τόσο διαδεδομένα.

Ο αριθμός ημερών από τη σπορά μέχρι τη φυσιολογική ωρίμανση δίνει μια χρήσιμη πληροφορία στον παραγωγό: Δηλώνει τις ελάχιστες μέρες που πρέπει να παραμείνει το υβρίδιο στο χωράφι του. Χρησιμοποιείται πολύ στις Ηνωμένες Πολιτείες και η κλίμακά του περιλαμβάνει υβρίδια 70 μέχρι 140 ημερών. Το βασικό μειονέκτημα του δείκτη αυτού, όπως αναφέρεται και στη διεθνή βιβλιογραφία, είναι το ότι πολλές φορές όταν ένα υβρίδιο καλλιεργηθεί σε άλλη περιοχή από τη χώρα παραγωγής του, με πολύ διαφορετικές κλιματικές συνθήκες (π.χ. Αφρική), κατατάσσεται σε διαφορετική κλάση πρωιμότητας. Επιπλέον υπάρχει μια δυσκολία στον ακριβή προσδιορισμό του σταδίου της φυσιολογικής ωρίμανσης που συνήθως συμπίπτει με το σχηματισμό του μαύρου στρώματος στον κόκκο (Black Layer Maturity).

Η ανάπτυξη των φυτών, είναι γνωστό από παλιά, ότι είναι στενά συσχετισμένη με τη θερμοκρασία. Έτσι χρησιμοποιήθηκε μια τρίτη μέθοδος, η μέθοδος υπολογισμού των θερμικών μονάδων, που βασίζεται στον τύπο [(μεγ.+ελαχ.)/2]-10. Σε βορειότερες χώρες αντί των 10 αφαιρούνται 8 βαθμοί ή και 6 ακόμη. Βρέθηκε αργότερα ότι με διορθώσεις των μέσων όρων, μη υπολογίζοντας ή αφαιρώντας τις θερμοκρασίες πάνω από τους 30°C, είχαν καλύτερα αποτελέσματα από αυτά που έπαιρναν με τον τύπο αυτό. Eίχαν επίσης καλύτερα αποτελέσματα όταν υπολόγιζαν την μέση θερμοκρασία ημέρας παίρνοντας παρατηρήσεις ανά 3ωρα διαστήματα παρά με την μέθοδο των μεγίστων και ελαχίστων θερμοκρασιών. Υπάρχουν όμως και άλλοι παράγοντες που επηρεάζουν την πρωιμότητα και μας οδηγούν σε λάθος εκτίμηση. Μερικοί από τους παράγοντες αυτούς είναι η διάρκεια της ημέρας, η ηλιοφάνεια και το έδαφος.

Κατά την εκλογή του κατάλληλου υβριδίου που θα καλλιεργήσουμε θα πρέπει να λάβουμε υπόψη τα παρακάτω:

α. Την διάρκεια της καλλιεργητικής περιόδου, η οποία θα μας καθορίσει την ομάδα πρωιμότητας. Για την περιοχή μας αυτή αρχίζει από τα μέσα Απριλίου και συνεπώς έχουμε την δυνατότητα να επιλέξουμε υβρίδιο μεγάλου βιολογικού κύκλου.

β. Την αποδοτικότητα και ορισμένα άλλα αγρονομικά χαρακτηριστικά αυτού, όπως την αντοχή στο πλάγιασμα, τις ασθένειες, την ταχύτητα πτώσης της υγρασίας του από την φυσιολογική ωρίμανση και ύστερα κ.λ.π.

γ. Τις διαθέσιμες ποσότητες νερού άρδευσης. Έτσι όταν το διαθέσιμο νερό είναι λίγο προτιμούμε υβρίδιο μικρού-μέσου βιολογικού κύκλου.

Β. Προετοιμασία εδάφους- σπορά

Η σωστή προετοιμασία του εδάφους σκοπό έχει την βελτίωση των συνθηκών εκείνων που επηρεάζουν την ανάπτυξη του ριζικού τμήματος του φυτού, που θα προμηθεύσει τα απαραίτητα θρεπτικά στοιχεία σ' αυτό. Ένα βαθύ όργωμα το Φθινόπωρο ακολουθούμενο την Άνοιξη από ελαφρά κατεργασία του εδάφους με καλλιεργητή, ανάλογα με το έδαφος και την υγρασία αυτού, δημιουργεί καλές συνθήκες φυτρώματος του σπόρου.

Η σπορά του καλαμποκιού γίνεται όταν η θερμοκρασία εδάφους είναι μεγαλύτερη από 10 βαθμούς Κελσίου. Γενικά όμως μπορούμε να πούμε ότι οι πρώιμες σπορές είναι προτιμότερες επειδή, α) υπάρχει επαρκής υγρασία, β) η επικονίαση γίνεται πριν αυξηθούν σημαντικά οι θερμοκρασίες και γ) η φυσιολογική ωρίμανση επιτυγχάνεται νωρίτερα. Το βάθος σποράς εξαρτάται από την θερμοκρασία και υγρασία του εδάφους και την μηχανική του σύσταση. Γενικά ένα βάθος σποράς από 3-5 εκατοστά θεωρείται πολύ καλό. Συνήθως σε ξηρά εδάφη το βάθος σποράς είναι μεγαλύτερο και κυμαίνεται από σε 5-7.5 cm. Η πυκνότητα σποράς είναι σημαντικός παράγοντας που επηρεάζει την απόδοση Καλαμποκιού και εξαρτάται:

α. Από τον βιολογικό κύκλο του υβριδίου. Τα μεγάλου βιολογικού κύκλου σπέρνονται αραιότερα. Σύμφωνα με στοιχεία του Ινστιτούτου Σιτηρών ο αριθμός φυτών ανά στρέμμα για δείκτες FAO 700-800 είναι 6500-7500,για FAO 500-650 7500-8000 και για FAO μέχρι 450 (επίσπορα) 8000-9000.

β. Την γονιμότητα του εδάφους.

γ. Την επάρκεια νερού άρδευσης.

δ. Την εποχή σποράς. Σε πρώιμες σπορές είναι δυνατόν να αυξηθεί η πυκνότητα διότι έτσι αντισταθμίζονται απώλειες κατά το φύτρωμα, τα φυτά γίνονται βραχύτερα.

Σε υψηλή πυκνότητα σποράς είναι δυνατόν να παρατηρηθεί: vα. Μεγάλο ποσοστό φυτών που δεν φέρουν σπάδικες.

β. Τα φυτά λόγω ανταγωνισμού αποκτούν μεγάλο ύψος και είναι ευαίσθητα στο πλάγιασμα.

γ. Καθυστέρηση στην άνθηση των θηλέων ανθέων κατά 4-5 μέρες με συνέπεια απώλειες κατά την γονιμοποίηση.

δ. Μεγάλες πυκνότητες περιέχουν μικρότερο ποσοστό πρωτεΐνης.

Γ. ΜΟΡΦΟΛΟΓΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΚΑΙ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΦΥΤΟΥ

1.Ριζικό σύστημα.

Το ριζικό σύστημα του καλαμποκιού αποτελείται από 3 κατηγορίες ριζών
α. Τις εμβρυακές, που διακρίνονται στην πρωτογενή και δευτερογενή. Σκοπό έχουν την θρέψη του φυτού με νερό και ανόργανα άλατα κυρίως στα πρώτα στάδια ανάπτυξης. Οι εμβρυακές ρίζες είναι δυνατόν να παραμείνουν ενεργές σ' όλη τη ζωή του φυτού και να φθάσουν μέχρι 1.5 μέτρα βάθος.

β. Μόνιμες, που εκφύονται αμέσως κάτω από την επιφάνεια του εδάφους και αποτελούν την κυρίως μάζα του ριζικού συστήματος. Η ανάπτυξή των χαρακτηρίζεται από την τάση να προχωρούν στα πρώτα στάδια οριζόντια 30-60 εκατοστά και κατόπιν να εισχωρούν στα βαθύτερα στρώματα του εδάφους.

γ. Τις εναέριες, που εκφύονται από τους πρώτους 2-3 κόμβους πάνω από την επιφάνεια του εδάφους, κατά το τέλος της βλαστικής ανάπτυξης του φυτού. Είναι δυνατόν να εισχωρήσουν στο έδαφος και τότε αποκτούν την λειτουργικότητα κανονικών ριζών, στηρίζοντας ταυτόχρονα και το φυτό.




Η μορφή του ριζικού συστήματος είναι θυσανώδης, με πτωχές διακλαδώσεις. Το κυρίως ριζικό σύστημα βρίσκεται σε βάθος μέχρι 75 εκατοστά, με μεγάλη συγκέντρωση στα επιφανειακά στρώματα. Η ανάπτυξή του στα πρώτα στάδια είναι ταχύτατη και φτάνει τα 20 εκατ. όταν το φυτό έχει ύψος 10 εκατοστά.


Η παραπάνω ανάπτυξη του ριζικού συστήματος είναι ενδεικτική, διότι αυτή επηρεάζεται από την δομή του εδάφους, την θερμοκρασία, την υγρασία και την παρουσία ή μη υπεδάφιου αδιαπέραστου στρώματος. Παρατηρήθηκε ότι σε ξερικές καλλιέργειες η ανάπτυξη των ριζών σε βαθύτερα στρώματα ήταν μεγαλύτερη όπως φαίνεται και στην Αυτό είναι συσχετισμένο με την ανάγκη αναζήτησης υγρασίας στα βαθύτερα στρώματα του εδάφους. Αυτός είναι και ο λόγος που συνιστούμε εφόσον το επιτρέπουν οι εδαφοκλιματικές συνθήκες να καθυστερήσει το πρώτο πότισμα όσο το δυνατόν αργότερα, για να αναπτυχθεί στα βαθύτερα στρώματα το ριζικό σύστημα.

2.Υπέργειο σύστημα.

Κάθε φορά που επισκέπτεται κάποιος την κοινότητα των 8 χιλ. περίπου φυτών κατά στρέμμα στο χωράφι το καλοκαίρι, την βλέπει ριζικά αλλαγμένη από την προηγούμενη επίσκεψη. Είναι εκπληκτική η διαδικασία που γίνεται στο χωράφι του καλλιεργητή, γιατί γίνεται από ένα από τα τελειότερα εργοστάσια αποθήκευσης ενέργειας που κατασκεύασε η Φύση. Πρόκειται για το φυτό του καλαμποκιού, το οποίο χρησιμοποιώντας νερό και ανόργανα συστατικά από το έδαφος και το διοξείδιο του άνθρακα από την ατμόσφαιρα, με ενέργεια από τον ήλιο, καταφέρνει από ένα σπόρο που ζυγίζει λιγότερο από 1/3 του gr., να αναπτύξει ένα φυτό ύψους πάνω από 2,5 μ. σε 2 μόνο μήνες. Στη συνέχεια χρειάζεται άλλους 2,4 περίπου μήνες για να δώσει περίπου 800-1000 σπόρους παρόμοιους με τον αρχικό. Προσπαθήσαμε να παρουσιάσουμε τις σπουδαιότερες από τις αλλαγές αυτές ημερολογιακά στον Πίνακα I-ΙΙ. Τα στοιχεία του Πίνακα, αφορούν ένα προσαρμοσμένο στις Ελληνικές συνθήκες υβρίδιο, με βιολογικό κύκλο 132 ημερών (720 FAO). Οι διάφορες ημερομηνίες του πίνακα, προέρχονται από πραγματικά στοιχεία που λήφθηκαν από τους πλέον ειδικούς γεωπόνους και αποτελούν μέσο όρο πενταετίας. Αποτελούν όμως έναν ενδεικτικό μέσο όρο για το σύνολο της χώρας. Αυτό σημαίνει ότι η σπορά π.χ. μπορεί να αποκλίνει από το νούμερο αυτό μέχρι και ένα μήνα. Δεν γίνεται το ίδιο όμως με την άνθηση και τη φυσιολογική ωρίμανση, όπου οι αποκλίσεις περιορίζονται σε μερικές ημέρες μόνο.

Η φύση δημιούργησε την εκπληκτική αυτή μηχανή και της δίνει ένα μέρος από το κατάλληλο περιβάλλον για να λειτουργήσει, αλλά χρειάζεται να γίνουν μερικές απαραίτητες επεμβάσεις από τον καλλιεργητή για να φθάσουμε στο επιθυμητό αποτέλεσμα. Οι καλλιεργητικές πρακτικές για τα απλά υβρίδια αραβοσίτου, έχουν μελετηθεί περισσότερο ίσως από κάθε άλλο φυτό στις ΗΠΑ. Στη χώρα μας η καλλιέργεια είναι πιο ελεγχόμενη, μια και αυτή αναπτύσσεται μόνο με άρδευση, ενώ στις περισσότερες άλλες χώρες εξαρτάται κυρίως από τις βροχοπτώσεις. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα να έχουμε μια από τις μεγαλύτερες μέσες στρεμματικές αποδόσεις στον κόσμο, αλλά και πολύ υψηλό κόστος παραγωγής. Εκεί ακριβώς έχει επικεντρωθεί και η έρευνα από το τμήμα αραβοσίτου του Ινστιτούτου Σιτηρών, δηλαδή στη μείωση του κόστους παραγωγής. Αυτό μπορεί να γίνει είτε με την ανακάλυψη υβριδίων ανθεκτικών στη ξηρασία και στην καλύτερη αξιοποίηση του αζώτου, είτε με τη μελέτη των καλλιεργητικών πρακτικών που εφαρμόζονται στη χώρα μας και οι οποίες δεν είναι ακριβώς ίδιες με αυτές που εφαρμόζονται από τους καλλιεργητές άλλων χωρών (ΗΠΑ και Ε. Ε.). Ο παραγωγός πρέπει να ξέρει πότε και πως θα επέμβει για να επηρεάσει της αλλαγές αυτές προς όφελός του. Οι επεμβάσεις αυτές, που δεν είναι δυνατόν φυσικά να περιγραφούν με λεπτομέρεια σε ένα τέτοιο άρθρο, είναι το έδαφος, η λίπανση, οι αρδεύσεις, ο έλεγχος των ζιζανίων, ο έλεγχος εντόμων και ασθενειών κλπ. Σε κάθε περίπτωση οι συνθήκες (εδαφικές, κλιματολογικές κλπ) διαφέρουν και αυτό έχει σαν αποτέλεσμα να διαφέρει και ο συνδυασμός των επεμβάσεων που απαιτούνται από τον κάθε καλλιεργητή. Ένας καλλιεργητής που καταλαβαίνει τι συμβαίνει στο φυτό κάθε στιγμή, μπορεί να επεμβαίνει στο χωράφι του πιο αποτελεσματικά και να παίρνει έτσι μεγαλύτερη παραγωγή και περισσότερο κέρδος.



Το υπέργειο σύστημα του φυτού αποτελείται από τον βλαστό, τα φύλλα και το αναπαραγωγικό σύστημα με την άρρενα και θήλυ ταξιανθία. Ο κορμός του καλαμποκιού είναι κάλαμος συμπαγής, πλήρης εντεριώνης. Κάθε κόμβος περιέχει έναν οφθαλμό, ενώ οι κατώτεροι περιέχουν και τις καταβολές των εναέριων ριζών. Οι οφθαλμοί που είναι στο έδαφος δημιουργούν τα αδέλφια ενώ οι υπέργειοι την θήλυ ταξιανθία. Τα φύλλα του καλαμποκιού αναπτύσσονται από ένα σε κάθε κόμβο και ο αριθμός των εξαρτάται από την πρωιμότητα του υβριδίου. Συνήθως οι πρώιμες ποικιλίες έχουν 9-10, οι μεσοπρώιμες 11-14 και οι όψιμες μέχρι 25.

Επειδή τα αναπαραγωγικά όργανα του καλαμποκιού είναι χωριστά, με την αρσενική ταξιανθία στην κορυφή και την θηλυκή στην μέση του κορμού περίπου, το φυτό ονομάζεται μόνοικο. Η περίοδος που προηγείται της άνθησης, χαρακτηρίζεται από έντονη μεταβολική δραστηριότητα και καθορίζει τον αριθμό των σειρών και σταχυδίων ανά σειρά. Κατά την διάρκεια αυτού του σταδίου ανάπτυξης, το φυτό έχει πολλές απαιτήσεις σε υγρασία και θρεπτικά στοιχεία και πιθανή έλλειψη αυτών, είναι δυνατόν να επηρεάσει δυσμενώς τον σχηματισμό του σπάδικα. Το φυτό είναι κυρίως σταυρογονιμοποιούμενο κατά 90-97% και μόνο κατά 3-7% αυτογονιμοποιούμενο. Η ωρίμανση και διάρρηξη της γύρης γίνεται 2-3 μέρες νωρίτερα από τότε που μπορεί το στίγμα του θηλυκού άνθους να τη δεχτεί και μεταφέρεται με τον άνεμο σε απόσταση 6-15 μέτρα. Τα έντομα δεν παίζουν κανένα ρόλο στην επικονίαση. Η γύρης που εκτινάσσεται κατά τις πρωινές ώρες διατηρεί την ζωτικότητά της για 18-24 ώρες, ενώ τα στίγματα των στύλων είναι επιδεκτικά επικονίασης για 10-15 μέρες. Η ατμοσφαιρική ξηρασία και οι υψηλές θερμοκρασίες κατά την επικονίαση επηρεάζουν την ικανότητα των στύλων να συγκρατήσουν και προωθήσουν την βλάστηση των γυρεοκόκων. Αυτός είναι και ο σημαντικότερος λόγος που πολλές φορές οι σπάδικες δεν γεμίζουν. Το Καλαμπόκι φτάνει στη φυσιολογική ωρίμανση όταν σταματήσει η αύξηση του ξηρού βάρους του σπόρου οπότε η υγρασία του είναι περίπου 29-40%. Η φυσιολογική ωρίμανση του καλαμποκιού επιτυγχάνεται σε διάστημα 50-60 ημερών μετά την γονιμοποίηση. Το διάστημα αυτό είναι περίπου σταθερό για τα διάφορα υβρίδια. Η εκτίμηση της ωριμότητας του σπόρου έχει μεγάλη σημασία για τον αγρότη, διότι τότε σταματάει τα ποτίσματα και επιτυγχάνεται, α) με την εμφάνιση μιας μαύρης ζώνης στο σημείο προσφύσεως του σπόρου με τον άξονα, β) όταν η βάση του δεν περιέχει καθόλου γαλακτώδες υγρό και γ) για τον τύπο DENT όταν όλοι οι σπόροι εμφανίσουν το βαθούλωμα.


πηγη © 2004 ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΣΙΤΗΡΩΝ ΘΕΣΣΑΛΟΝΊΚΗΣ